28 mart 2024
Dunyodagi iqtisodiy, geosiyosiy tendensiyalar va sogʻliqni saqlash tizimidagi oʻzgarishlar 2023-yilda xalqaro mehnat bozoriga turlicha taʼsir qildi. Yuqori daromadga ega mamlakatlar mehnat bozoridagi holat yaxshilanayotgan bir paytda, daromadi oʻrtacha va oʻrtachadan past boʻlgan mamlakatlarda aksincha, ishsizlik darajasi oʻsmoqda. Shu bilan birga, yashash qiyinlashib borayotgan bir paytda real ish haqi pasayib, ishchilarning ish sifatiga oid umidlari va tashvishlari butun dunyo miqyosida tobora jiddiy muammoga aylanyapti.
Maʼlumot uchun: Bu yilgi hisobot dunyodagi eng yirik ish beruvchilar oʻrtasida oʻtkazilgan soʻrov maʼlumotlariga asoslanadi. Soʻrovda dunyoning barcha mintaqalaridan jami 11 milliondan ortiq kishini ish bilan taʼminlovchi 803 ta kompaniya ishtirok etdi.
Texnologiyalarni amaliyotga joriy etish kelgusi besh yil ichida biznesni oʻzgartirishning asosiy omili boʻlib qoladi. Ish oʻrinlarini yaratish va yoʻqotishning eng katta taʼsiri ekologik, texnologik va iqtisodiy tendensiyalar bilan bogʻliq. Respondentlar “yashil” iqtisodiyotga oʻtishni osonlashtiradigan ESG standartlarini keng qoʻllash, yangi va ilgʻor texnologiyalarni yanada kengroq oʻzlashtirish, raqamlashtirish va investitsiyalar ish oʻrinlarini yaratishning eng asosiy omili ekanligini bildirgan. Rivojlanayotgan va bozor iqtisodiyoti shakllanayotgan mamlakatlardagi demografik dividendlar ham ish oʻrinlarining sof yaratuvchilari sifatida yuqori oʻrinda turadi. Soʻrov davomida ish oʻrinlarining sof qisqarishi uchta asosiy omil - iqtisodiy oʻsishning sekinlashishi, ish kuchi taklifining qisqarishi va resurslar narxining koʻtarilishi, shuningdek isteʼmolchilar yashash narxining oshishiga bogʻliq ekani aniqlandi.
Texnologiyalarni tatbiq qilishda asosan katta hajmdagi maʼlumotlar, bulutli hisoblash va sunʼiy intellektdan foydalaniladi. Raqamli platformalar va ilovalar soʻrovda qatnashgan tashkilotlar tomonidan eng koʻp tatbiq qilinadigan texnologiyalardir. Korxonalarning 86% yaqin besh yil ichida ularni oʻz faoliyatida qoʻllashni rejalashtirmoqda. Korxonalarning 75% elektron tijorat va savdoni raqamlashtirishi kutilmoqda. Kompaniyalarning 81%i 2027-yilgacha taʼlim (EdTech) va ishchi kuchi texnologiyalarini joriy etishni maqsad qilgan.
Yaqin besh yil ichida aksariyat texnologiyalar ish oʻrinlariga ijobiy taʼsir qilishi kutilmoqda. Katta maʼlumotlar tahlilini amalga oshirish, iqlim oʻzgarishi va atrof-muhitni nazorat qilishda yordam beruvchi texnologiyalar, shifrlash va kiberxavfsizlik yoʻnalishlarida ish oʻrinlari yaratishda eng katta drayver boʻlishi kutilmoqda. Qishloq xoʻjaligi texnologiyalari, raqamli platformalar va ilovalar, elektron tijorat va raqamli savdo, sunʼiy intellekt mehnat bozorida jiddiy oʻzgarishlarga olib kelishi kutilyapti. Buning natijasida kompaniyalarning katta qismi ish oʻrinlarini qisqartirishini bashorat qilmoqda. Bu esa boshqa sohalarda ish oʻrinlarining yaratilishi bilan qoplanadi va umumiy holda ijobiy natija beradi.
Kelgusi besh yil ichida odamsimon va nogumanoid robotlar texnologiyasidan tashqari boshqa barcha texnologiyalarni joriy etishda yangi ish oʻrinlarining yaratilishi kutilyapti. Ish beruvchilar yaqin besh yil ichida mehnat bozoridagi tarkibiy yoʻqotishlar oqibatida ish oʻrinlarining 23%ga qisqarishini kutyapti. Soʻrovda qatnashgan respondentlar logistika, transport va ommaviy axborot vositalari, hordiq chiqarish va sport sohalarida ish oʻrinlarining kamayishi oʻrtacha koʻrsatkichdan yuqori, ishlab chiqaradigan sanoat, xalq isteʼmoli mollarini ishlab chiqarish, chakana va ulgurji savdoda esa oʻrtacha koʻrsatkichdan past boʻlishini kutmoqda. Ushbu hisobotdagi maʼlumotlar toʻplamida aks ettirilgan 673 millionta ish oʻrnidan 69 milliontasining tarkibiy oʻsishi va 83 milliontasining qisqarishi kutilmoqda. Bu 14 millionta ish oʻrnining qisqarishi yoki band aholining 2%ga kamayishiga olib keladi degani.
Makrotendensiyalar va texnologiyalarni joriy etish aniq sohalarda ish oʻrinlarining ortishi va qisqarishiga olib keladi:
Eng zarur koʻnikmalar. Tahliliy va ijodiy fikrlash 2023-yilda ishchilar uchun muhim koʻnikmalar boʻlib qolmoqda. Shuningdek, moslashuvchanlik va chaqqonlik ham eng muhim koʻnikmalar boʻlishi kutilmoqda.
2027-yilga borib har 10 ishchidan 6 nafari malaka oshirishga ehtiyoj sezadi, ammo bugungi kunda ishchilarning faqat yarmi tegishli taʼlim imkoniyatlaridan foydalana oladi. 2023-2027 yillarda tahliliy fikrlash malaka oshirish boʻyicha eng ustuvor yoʻnalish boʻlib qoladi va tashabbuslarning oʻrtacha 10%ni tashkil qiladi. Ishchi kuchini rivojlantirishning ikkinchi ustuvor yoʻnalishi bu ijodiy fikrlashni rivojlantirishdir. Koʻnikmalarni rivojlantirish bilan bogʻliq tashabbuslarining 8%i aynan u bilan bogʻliq boʻladi. Ishchilarni sunʼiy intellekt va katta hajmdagi maʼlumotlardan foydalanishga oʻrgatish yaqin besh yil davomida kompaniyalarning malaka oshirish boʻyicha ustuvor yoʻnalishlari orasida uchinchi oʻrinni egallaydi.
Soʻrovda qatnashgan kompaniyalar taʼlimga investitsiya kiritish va ish joyida oʻqitish hamda avtomatlashtirish, biznes maqsadga erishish uchun eng koʻp qabul qilinadigan strategiya boʻlib qolishini bildirgan.
Kompaniyalarning aksariyati ish oʻrinlaridagi tenglik va inklyuzivlikni (DEI) taʼminlash maqsadida ayollar (79%), 25 yoshgacha boʻlgan yoshlar (68%) va nogironlar (51%) ni potensial kadrlar sifatida koʻrishini bildirgan.
Kompaniyalarning 45% kadrlar malakasini oshirish, iqtidor va bandlik uygʻunligini taʼminlashga harakat qilayotgan hukumatlar uchun samarali vosita deb hisoblaydi.
